Obecnie często spotykanym rodzajem postępowania egzekucyjnego jest egzekucja z praw majątkowych dłużnika w postaci udziałów w spółce z o.o. Ustawodawca w art. 151 ustawy z dnia 15 września 2000 r.- Kodeks Spółek Handlowych, Dz. U. 2000, Nr 94, poz.1037 (dalej k.s.h.), stosunkowo liberalnie potraktował tę formę prowadzenia działalności gospodarczej. Poprzez określenie relatywnie niskiego kapitału zakładowego niezbędnego do stworzenia tej formy prowadzenia działalności gospodarczej ( minimalny kapitał zakładowy to 5 000 zł.). Trudno się zatem dziwić, że coraz więcej przedsiębiorców tworzy wyodrębnioną masę majątkową, niejednokrotnie mając zamiar uniknięcia odpowiedzialności osobistej. Oczywiście jeżeli zachodzi tożsamość udziałowca i członka zarządu mamy do czynienia z odpowiedzialnością zarządu -dłużnika na zasadzie art. 299 k.s.h w sytuacji braku wypłacalności dłużnej spółki. Jeżeli jednak taka tożsamość nie istnieje, a tytuł wykonawczy dotyczy osoby fizycznej, której w skład majątku wchodzi jedynie udział w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością to wierzycielowi pozostaje jedynie możliwość dochodzenia swoich praw zasadzie art. 9113 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r.- Kodeks Postępowania Cywilnego, Dz.U. 1964, Nr 43, poz. 296 (dalej k.p.c).
Ustawodawca w art. 9116 § 1 k.p.c. wskazał w zasadzie trzy możliwości realizacji zajętego prawa majątkowego.
Pierwszym z nich jest zaspokojenie z dochodu jakie prawo majątkowe ( udział w sp. z o.o.) przynosi. W omawianym przypadku dochodem jest wierzytelność pochodząca z dywidendy. W tym miejscu należy wskazać, że spółka reprezentowana przez właściwe organy musi składać roczne sprawozdanie finansowe (vide art 64 Ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości, o ile spełnia kryteria przychodowe, które zostały określone na dość niskim poziomie.)
Dzięki wspomnianym rozwiązaniom zarząd spółki, która nie zrealizuje zajęcia dochodu, które przynosi udział w sp.z o.o., narazi się na odpowiedzialność karną określoną w art 300 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny, Dz.U.2018.0.1600 t.j. oraz ewentualne sankcje finansowe ze strony organu egzekucyjnego zastosowane na podstawie art. 909 k.p.c. w zw. z 902 k.p.c. i art. 886 .
Jednocześnie wierzyciel, który dowiedział się o wypłacie zysku wspólnikowi, którego udział został zajęty w toku egzekucji z udziału dłużnika w sp.z o.o., może na mocy art. 887 k.p.c w zw. z art. 9021 oraz art. 909 k.p.c. wytoczyć powództwo przeciwko spółce jako dłużnikowi zajętej wierzytelności.
Drugą możliwością ochrony praw wierzyciela, która jest wskazana w art. 9116 § 1 k.p.c. jest zastosowanie zarządu przymusowego, do którego znajdą zastosowanie przepisy art. (1064 1 k.p.c.- 1064 11 k.p.c.). „Odpowiednie stosowanie tych przepisów powoduje, że egzekucja przez zarząd prawa majątkowego nie jest uzależniona od prowadzenia działalności gospodarczej przez dłużnika”[1].
Opisana powyżej procedura stosunkowo rzadko znajduje zastosowanie praktyczne. W istocie jej zadaniem jest przełamanie swoistej zasady, że wierzyciel wstępuje w prawa dłużnika o charakterze majątkowym, nie zaś korporacyjnym. Zastosowanie zarządu przymusowego może stać się jednak zasadne, kiedy aktywne korzystanie z praw korporacyjnych, przełoży się na możliwość zaspokojenia wierzyciela, np. w przypadku, kiedy zajęty udział dłużnika będzie się równał jego prawie w podziale majątku likwidowanej spółki.
Ostatnim sposobem realizacji praw wierzyciela związanych z dokonaniem zajęcia udziału dłużnika w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością jest ich sprzedaż, ta następuje z wolnej ręki, do której się stosuje przepisy egzekucji z ruchomości. Dlatego jest to stosunkowo uproszczona procedura, co więcej przepisy pozwalają na sprzedaż tego prawa z wolnej ręki bez oszacowania, vide art. 911 7 § 1 k.p.c. Część doktryny uznaje pogląd, że sprzedaż z wolnej ręki posiada swoiste pierwszeństwo[2]. Taka sprzedaż musi jednak zgodnie z art. 911 7§1 k.p.c. : nastąpić na wniosek dłużnika, za zgodą wierzyciela, przy uwzględnieniu ceny minimalnej wskazanej przez dłużnika. W przypadku, gdy wskazane powyżej warunki łącznie nie wystąpią, nastąpi sprzedaż licytacyjna z zastosowaniem przepisów o sprzedaży ruchomości.
Podsumowując, prowadzenie działalności gospodarczej w formie spółki z o.o. jest obecnie bardzo rozpowszechnione i dlatego coraz częściej będą się pojawiać w obrocie gospodarczym problemy związane z egzekucją prowadzoną w stosunku do tej formy własności . Ponadto często nowe podmioty mają niski kapitał zakładowy (zgodnie z art. 154 k.s.h. w celu założenia spółki z ograniczoną odpowiedzialnością wystarczy kapitał zakładowy w wysokości 5 000 zł. Dla porównania odpowiednik polskiej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Republice Federalnej Niemiec tj. GmbH wymaga wniesienia wkładu w wysokości 25 000 euro). Należy jednak pamiętać, że nie zawsze kapitał zakładowy jest wyznacznikiem kondycji finansowej spółki. Ta może w pewnym momencie swej działalności posiadać majątek o wiele większy niż wspomniany kapitał zakładowy w postaci, chociażby powstałych w toku jej działalności wierzytelności. Tym samym egzekucja z praw majątkowych dłużnika w postaci udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością może stanowić ważny instrument dochodzenia praw majątkowych wierzycieli.
[1].Grzegorz Julke Komentarz, Kodeks Postępowania Cywilnego 2017 r. pod red. Z. Szczurka.
[2] .H. Pietrzykowski, {w:}Komentarz, Kodeks Postępowania Cywilnego, red. T. Ereciński, t. 4, 2012.